Quỹ ETF hoạt động ra sao?

Quỹ hoán đổi danh mục (ETF, exchange traded fund) là quỹ đầu tư nắm giữ các loại tài sản như cổ phiếu, hàng hóa, hoặc trái phiếu; và được giao dịch trên thị trường chứng khoán gần với giá trị tài sản ròng ( NAV ) trong suốt phiên giao dịch.

Hầu hết các quỹ ETF hoạt động dựa trên một chỉ số tham chiếu, như chỉ số chứng khoán hoặc chỉ số trái phiếu. Quỹ ETF có thể được phân loại theo dạng quỹ mở hay quỹ ủy thác đầu tư (UIT, unit investment trust – hoạt động trong một thời gian xác định và danh mục cố định), nhưng khác với các loại quỹ truyền thống ở một số khía cạnh sau:

(1) Quỹ ETF không bán chứng chỉ quỹ riêng lẻ trực tiếp cho nhà đầu tư, mà chỉ phát hành theo lô lớn. Dự thảo Thông tư hướng dẫn thành lập và quản lý quỹ ETF hiện đưa ra quy định một lô đơn vị quỹ ETF bao gồm tối thiểu 1,000,000 đơn vị quỹ ETF.

(2) Nhà đầu không mua lô đơn vị quỹ bằng tiền, mà thay vào đó mua các lô đơn vị quỹ ETF bằng danh mục chứng khoán cơ cấu – mô phỏng theo danh mục của chỉ số tham chiếu đã được chấp thuận. Các nhà đầu tư trực tiếp mua các lô đơn vị quỹ thường là những tổ chức đầu tư và các đơn vị tạo lập quỹ. Đây là hoạt động trên thị trường sơ cấp.

(3) Sau khi mua các lô đơn vị quỹ, nhà đầu tư thường chia nhỏ ra và bán các chứng chỉ quỹ ETF trên thị trường thứ cấp. Điều này cho phép các nhà đầu tư khác mua các đơn vị quỹ riêng lẻ, thay vì mua lô lớn trên thị trường sơ cấp.

(4) Nhà đầu tư muốn bán chứng chỉ quỹ sẽ có hai sự lựa chọn: (i) bán chứng chỉ quỹ riêng lẻ cho các nhà đầu tư khác trên thị trường thứ cấp, hoặc (ii) bán các lô đơn vị quỹ ngược lại cho quỹ ETF. Theo quy định, quỹ ETF sẽ mua lại các lô đơn vị quỹ bằng danh mục chứng khoán cơ cấu, thay vì tiền mặt.

Chứng chỉ quỹ ETF được định giá như thế nào?

Tổ chức phát hành tính toán và công bố giá trị tài sản ròng (NAV) của quỹ ETF hàng ngày, dựa vào giá đóng cửa của chứng khoán cơ cấu trong danh mục sau khi cộng vào các lệ phí và chi phí.

Trong phiên giao dịch, thị giá chứng chỉ quỹ có thể thay đổi liên tục do sự dao động của giá cổ phiếu trong danh mục đầu tư hay nhu cầu của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, cơ chế kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage) thường giữ thị giá chứng chỉ quỹ ETF gần với NAV của nó; cụ thể:

• Nếu giá ETF cao hơn giá trị NAV, thì người tham gia kinh doanh arbitrage có thể mua các chứng khoán cơ cấu để đổi lấy đơn vị quỹ ETF và bán nó trên thị trường chứng khoán để kiếm lợi nhuận.

• Nếu giá ETF thấp hơn giá trị NAV, thì người tham gia kinh doanh arbitrage có thể mua các đơn vị quỹ ETF trên thị trường chứng khoán để đổi lấy chứng khoán cơ cấu, và sau đó bán những cổ phiếu riêng lẻ trên thị trường để kiếm lợi nhuận.

Hoạt động arbitrage giữa các thành viên lập quỹ và tổ chức tạo lập thị trường sẽ đảm bảo giá chứng chỉ quỹ ETF liên hệ chặt chẽ với giá của các chứng khoán cơ cấu.

Điều gì quyết định tính thanh khoản của chứng chỉ quỹ ETF?

Quỹ ETF ra đời được xem là giải pháp thay thế có tính thanh khoản cao hơn so với các quỹ tương hỗ.

Các nhà đầu tư tổ chức đủ điều kiện hoạt động trên cả thị trường sơ cấp sẽ dễ dàng tránh được vấn đề thanh khoản thông qua hoạt động mua/bán trực tiếp các lô đơn vị quỹ với quỹ ETF ngay trong phiên; trong khi, các nhà nhà đầu tư khác sẽ giao dịch trên thị trường thứ cấp.

Tuy nhiên, thanh khoản của chứng chỉ quỹ ETF có thể bị ảnh hưởng bởi một số các nhân tố sơ cấp và thứ cấp khác nhau. Những nhân tố sơ cấp bao gồm danh mục đầu tư của quỹ ETF và khối lượng giao dịch của chứng khoán cơ cấu. Những nhân tố thứ cấp bao gồm khối lượng giao dịch của chứng chỉ quỹ và điều kiện thị trường.

Danh mục đầu tư của quỹ ETF. Một trong những nhân tố ảnh hưởng lớn nhất đến tính thanh khoản quỹ ETF là các khoản mục đầu tư của quỹ. Nếu các tài sản đầu tư được giao dịch tự do và dễ dàng, thì chứng chỉ quỹ ETF cũng dễ dàng giao dịch.

Tùy vào mục đích khi thành lập quỹ, các quỹ ETF có thể đầu tư vào các chỉ số cụ thể như vốn hóa lớn, trung bình, nhỏ, tăng trưởng hay chỉ số giá trị… Thông thường, các quỹ ETF đầu tư vào các cổ phiếu vốn hóa lớn được niêm yết trên TTCK sẽ có tính thanh khoản cao hơn.

Khối lượng giao dịch của chứng khoán cơ cấu. Khối lượng giao dịch là kết quả trực tiếp giữa cung và cầu; do đó những cổ phiếu có rủi ro thấp thường được mua bán nhiều hơn. Vì vậy, quỹ ETF đầu tư vào những mã cổ phiếu giao dịch nhiều sẽ có tính thanh khoản cao hơn.

Khối lượng giao dịch của chứng chỉ quỹ. Số lượng nhà đầu tư quan tâm đến chứng chỉ quỹ cũng có tác động lên tính thanh khoản của quỹ ETF. Sự sẵn sàng tham gia giao dịch sẽ làm tăng khối lượng, và theo đó làm gia tăng thanh khoản.

Môi trường đầu tư. Mức độ rủi ro của môi trường đầu tư có thể ảnh hưởng mạnh đến thanh khoản quỹ ETF. Nếu quỹ đầu tư vào một nhóm ngành rủi ro, trong giai đoạn kinh tế khủng hoảng hay tại một thị trường rủi ro sẽ khó thu hút được sự tham gia của nhiều nhà đầu tư.

Thông tư 229/2012/TT-BTC hướng dẫn thành lập và quản lý quỹ hoán đổi danh mục (ETF) sẽ có hiệu lực từ 1/9/2013. Đây là một văn bản pháp quy được TTCK chờ đợi từ lâu. Tuy nhiên, các bên đã sẵn sàng đến đâu?
Xem chi tiêt thông tư

Khung pháp lý lập quỹ

So với dự thảo Thông tư được công bố trước đó, nội dung trong Thông tư 229 không có nhiều điểm khác biệt.

Theo đó, điều kiện công ty quản lý quỹ (QLQ) được phép thành lập quỹ giữ nguyên, gồm yêu cầu về đủ vốn theo quy định của pháp luật trong thành lập và hoạt động công ty QLQ, không bị đặt trong tình trạng kiểm soát hoạt động, kiểm soát đặc biệt, tạm ngừng hoạt động, đình chỉ hoạt động; hoặc đang trong quá trình hợp nhất, sáp nhập, giải thể, phá sản và không đang trong tình trạng bị xử phạt các hành vi vi phạm quy định trong lĩnh vực chứng khoán mà chưa thực hiện đầy đủ các chế tài và biện pháp khắc phục theo quyết định xử phạt của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Đối với thành viên lập quỹ, Thông tư quy định hai đối tượng là CTCK có nghiệp vụ môi giới và tự doanh, ngân hàng lưu ký đã có hợp đồng lập quỹ ETF với công ty quản lý quỹ. Đối với CTCK, quy định hiện nay buộc CTCK phải duy trì tỷ lệ vốn khả dụng tối thiểu 220% hoặc một tỷ lệ khác cao hơn theo yêu cầu của công ty QLQ. Ngân hàng lưu ký phải đáp ứng về tỷ lệ an toàn vốn theo quy định của pháp luật về ngân hàng.

Ngoài các điều kiện trên, trong đợt chào bán lần đầu (sơ cấp), mỗi NĐT, thành viên lập quỹ phải đăng ký mua tối thiểu một lô chứng chỉ quỹ. Tổng số lô chứng chỉ quỹ chào bán thành công phải đạt tối thiểu 10 lô, hoặc một số lượng khác, bảo đảm vốn điều lệ của quỹ đạt không thấp hơn 50 tỷ đồng.

So với dự thảo Thông tư được công bố trước đây, quy định về đợt chào bán lần đầu có điểm khác biệt. Trong dự thảo, 1 lô chứng chỉ quỹ được quy định là 1 triệu chứng chỉ quỹ, mệnh giá 10.000 đồng/chứng chỉ, tương đương giá trị đặt mua tối thiểu (theo mệnh giá) là 10 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong Thông tư, một lô chứng chỉ quỹ là 100.000 chứng chỉ, giảm giá trị đặt mua tối thiểu (theo mệnh giá) về mức 1 tỷ đồng.

Đối với ngân hàng giám sát, ngoài các quy định giống như tại Luật Chứng khoán, Thông tư 229 còn yêu cầu ngân hàng giám sát phải có tối thiểu 2 nhân viên nghiệp vụ có đầy đủ các chứng chỉ: pháp luật về chứng khoán; chứng chỉ cơ bản về chứng khoán và TTCK, hoặc chứng chỉ hành nghề chứng khoán hoặc chứng chỉ CFA từ bậc 1 trở lên, hoặc chứng chỉ hành nghề kinh doanh chứng khoán cấp tại các quốc gia là thành viên của OECD; chứng chỉ kế toán/kiểm toán/kế toán trưởng hoặc các chứng chỉ ACCA, CPA.

Các Sở GDCK là đơn vị duy nhất được tính toán và quản lý chỉ số làm cơ sở cho quỹ đầu tư ETF. Đây là quy định hạn chế hơn so với dự thảo, khi dự thảo quy định “tổ chức nước ngoài có uy tín, kinh nghiệm và đang quản lý các bộ chỉ số tham chiếu của các quỹ ETF quốc tế” cũng được tính toán và quản lý chỉ số.

Đối với quy định niêm yết, hủy niêm yết chứng chỉ quỹ ETF, Thông tư 229 quy định, trong vòng 30 ngày kể từ ngày đăng ký thành lập quỹ có hiệu lực, công ty QLQ phải hoàn tất các thủ tục niêm yết chứng chỉ quỹ ETF tại Sở GDCK. Chứng chỉ quỹ ETF sẽ bị hủy nếu trong vòng 3 tháng gần nhất có mức sai lệch so với chỉ số tham chiếu vượt quá mức sai lệch tối đa theo quy định của Sở GDCK; hoặc không xác định được chỉ số tham chiếu vì các nguyên nhân bất khả kháng đã được quy định; khi quỹ bị giải thể hoặc các trường hợp khác theo quy định của Sở GDCK và tại điều lệ quỹ.

Liên quan đến đầu tư, vận hành quỹ ETF, Thông tư 229 quy định, quỹ ETF không được đầu tư quá 30% vào nhóm công ty có quan hệ sở hữu với nhau, trừ trường hợp đó là chứng khoán cơ cấu nằm trong danh mục chỉ số tham chiếu. Khái niệm nhóm công ty có quan hệ sở hữu được định nghĩa là các công ty có quan hệ công ty mẹ - công ty con, công ty liên doanh, liên kết; giảm đối tượng tập đoàn, các tổng công ty và các công ty trong cùng tập đoàn (như quy định trong dự thảo).

VSD đảm bảo hệ thống vận hành trước tháng 9

Hiện có hai đơn vị đã bày tỏ ý định thành lập quỹ ETF, trong đó có CTCP Quản lý quỹ đầu tư Việt Nam (VFM). Khung pháp lý đã có, nhưng vẫn còn một số vấn đề được thị trường quan tâm để quỹ ETF vận hành tốt.

Trước tiên là vấn đề hoàn thiện công nghệ của Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD) phục vụ việc hoán đổi danh mục chứng khoán cơ cấu lấy các lô chứng chỉ quỹ và ngược lại. Thêm vào đó là cơ chế vay mượn chứng khoán cơ cấu, chứng chỉ quỹ ETF của thành viên lập quỹ. Nhiều thành viên thị trường đặt câu hỏi về việc VSD đã chuẩn bị đến đâu cho vấn đề này?

Trao đổi với ĐTCK, ông Dương Ngọc Tuấn, Phó tổng giám đốc VSD cho biết, để chuẩn bị cho việc ra đời và hoạt động của quỹ ETF, phía VSD đã và đang tích cực chuẩn bị hệ thống phục vụ cho việc hoán đổi danh mục, cho vay chứng khoán. “VSD đảm bảo hệ thống vận hành tốt trước khi Thông tư 229 có hiệu lực”, ông Tuấn nói.

Vấn đề thứ hai là những quy định liên quan đến nghiệp vụ bán khống, chứng khoán phái sinh để giúp các thành viên lập quỹ giảm thiểu rủi ro khi phải nắm lượng chứng khoán lớn trong thời gian dài. Đa số thành viên thị trường đều cho rằng, thiếu đi các quy định này, hoạt động của quỹ ETF sẽ không thể lâu dài, rủi ro cho các thành viên lớn, nhất là trong bối cảnh TTCK Việt Nam có nhiều biến động.

Về vấn đề này, một lãnh đạo UBCK cho biết, việc các thành viên lập quỹ, nhà tạo lập thị trường của quỹ ETF phải nắm giữ lượng chứng khoán lớn trong một thời gian cũng khiến rủi ro của họ tăng lên. Do đó, bản thân việc quy định lô chứng chỉ quỹ giảm từ mức 1 triệu chứng chỉ quỹ về 100.000 chứng chỉ quỹ đã là một cách để giảm rủi ro cho các thành viên này. Thêm vào đó, quy định cho phép vay mượn chứng khoán cũng là cách để thành viên lập quỹ có thể tạo được lợi nhuận nhất định.

“Trong thời gian tới, khi ETF đi vào hoạt động, chắc chắn cơ quan quản lý sẽ tính toán đến việc nghiên cứu cho triển khai chứng khoán phái sinh. Tuy nhiên, đây là vấn đề cần phải có thời gian để nghiên cứu và sẽ chỉ phục vụ cho việc quản trị rủi ro, chứ không phải để đầu cơ”, vị này nhấn mạnh.

Xin trả lời bác đoạn bôi đỏ: Do ETF là được gọi là "Quỹ hoán đổi danh mục", nhưng nó còn 1 tên khác đúng với bản chất của nó hơn là "Quỹ đầu tư chỉ số". Nguyên nhân là có 1 điều kiện cho hoạt động của quỹ: Sự biến động về Giá trị tài sản ròng của Quỹ này phải được bám sát với Sự biến động của chỉ số tham chiếu --> hiểu đơn giản là NĐT bỏ tiền ra mua 1 lô Chứng chỉ quỹ ETF sẽ tương ứng đặt cược vào sự biến động của 1 chỉ số tham chiếu (chẳng hạn VN30 - Nếu ETF lấy VN30 làm chỉ số tham chiếu). Nếu điều kiện này không đạt, tức là ETF đã không hoàn thành đúng mục tiêu là bám sát chỉ số tham chiếu, do đó sẽ bị Sở GDCK bắt huỷ niêm yết.

Mô hình giao dịch Chứng chỉ quỹ ETF như sau:

Việc Hoán đổi Chứng chỉ quỹ với Rổ chứng khoán phát sinh trên thị Trường sơ cấp. Ở đó không có các NĐT cá nhân, mà chỉ có Công ty quản lý quỹ ETF giao dịch với các Đại lý phân phối (AP).

Cơ cấu danh mục của quỹ ETF sẽ phụ thuộc vào Chỉ số tham chiếu mà danh mục đó bám theo. Cái này thì không thể có quy định chính xác được mà phải chờ vào mục đích hoạt động của quỹ. Quy định chung thì theo thông tư 229 các ETF phải đảm bảo yêu cầu như sau:
Danh mục chứng khoán của chỉ số tham chiếu phải đa dạng và bảo đảm:
- Đối với chỉ số cổ phiếu: có tối thiểu mười (10) cổ phiếu trong danh mục. Tỷ trọng của mỗi cổ phiếu trong danh mục không vượt quá 20% giá trị của chỉ số;
- Đối với chỉ số trái phiếu: có tối thiểu năm (05) trái phiếu trong danh mục. Tỷ trọng mỗi trái phiếu trong danh mục không vượt quá 20% giá trị của chỉ số, trừ trường hợp trái phiếu Chính phủ, tín phiếu, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh và trái phiếu chính quyền địa phương;

Nếu như thế NĐT nội rất thiệt thòi vì (nếu như!)chỉ các NĐT ngoại (NĐT cá nhân) mua và bán được chứng chỉ quỹ (trên TTCK ngoại) và hoạt động thứ cấp (mua bán lẻ) trên TTCK VN ?!
Và nếu đúng như vậy thì rõ ràng việc khối ngoại quá rễ ràng thao túng TTCK VN là không có gì lạ cả.
Hy vọng các nhà quản lý TTCK sớm thấy rõ điều này!

Có chút hiểu lầm ở đây, em xin làm rõ lại như sau: 2 Chứng chỉ quỹ ETF nước ngoài đó đều giao dịch cả Sơ cấp và Thứ cấp ở nước ngoài, không phải là giao dịch thứ cấp ở Việt Nam đâu ạ. Chỉ có cái Tài sản của quỹ là hàng hoá trên TTCK Việt Nam nên nó mua bán tài sản đó qua VN như 1 NĐT nước ngoài thôi.

http://cafef.vn/thi-truo...1306250907428575ca31.chn

Thiên thời không tốt lắm!

Liệu khối nội có đấu được với khối ngoại ván này không đây ?!

Các chứng chỉ quỹ của ETF được phát hành vào các thời điểm khác nhau, với rổ cổ phiếu hoán đổi là khác nhau nhưng không bị phân biệt thành các loại riêng đâu ạ. Sau khi được phát hành thì các CCQ đó được giao dịch trên thị trường với giá trị như nhau ạ.